سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» هفته کتاب خوانی فرصتی برای آشتی با کتاب است.
کتاب، یار مهربانی است که همگان را با دلسوزی پند و اندرز می دهد؛ به جرئت می توان گفت نگاه به برگ های هیچ منظره و بوستانی، به اندازه برگ های کتاب، طراوت بخش نیست. درباره این یار دلسوز، نویسندگان، شاعران و متفکران بسیاری سخن ها گفته اند و دیگران را به همنشینی با آن ترغیب کرده اند.
اگر باز جویی خطا از صواب نیابی یکی همنشین چون کتاب
* اهمیت کتاب در اسلام
کتاب، پدیده ای آگاهی بخش و عنصری رشدآفرین در زندگی بشر است. افتخار ما نیز این است که در فرهنگ باورهای دینی ما، معجزه ابدی آخرین سفیر خداوند، کتاب قرآن است که سرآمد همه کتاب های عظیم است؛ و در آن کتاب آسمانی به قلم و نوشتن سوگند یاد کرده است: «ن، والقلم و ما یسطرون».
همچنین پیشینه فرهنگی ما، شمار کتاب ها و کتابخانه ها در عصر شکوفایی تمدن اسلامی و اهتمام دانشمندان اسلامی و ایرانی در پدید آوردن آثار ارزشمند جهانی، همه و همه ناظر بر اهمیت کتاب و کتاب خوانی است.
اسلام، دین اندیشه و معرفت، دین دانش و کتاب و معنویت است. چنان که می توان گفت؛ اصولاً آیین آسمانی ما، پرچمدار کتاب و کتاب خوانی در زمین می باشد.
* نقش کتاب در تحول فرهنگی
بی تردید کتاب و مطبوعات در طول سالیان دراز، سرگذشتی پر فراز و نشیب داشته اند. در روزگار سیاه طاغوت، افکار و اندیشه های الحادی به سادگی زمینه انتشار می یافتند، در حالی که نشر آثار و مفاهیم اسلامی به شدت تحت کنترل رژیم بود، ولی سرانجام به برکت پیروزی انقلاب اسلامی و تحقق شعارهای اسلامی و تحقق شعارهای اصلی استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی، دنیای مطبوعات هم از عطیه الهی «آزادی» بهره مند گردید.
بنابراین پیرایش فرهنگ از زواید زیان آور، در همه سطوح و برای تمام اقشار، نیاز به تلاش و همبستگی فراوان دارد و کتاب، می تواند در این عرصه و میدان، به خوبی به کار گرفته شود و کارایی خود را به نیکی به منصه ظهور و بروز برساند. در تحول فرهنگی جامعه، مطمئناً نیاز به آن است که ما در خالص کردن فرهنگ اسلامی و ایرانی خود، از چیزهایی که زاید و مضر است، مجدانه بکوشیم؛ بدون تردید معارف کنونی که در اختیار ماست، به خاطر ضعف و انحطاط فرهنگی که در طول دوره های اخیر دچار آن بودیم، با برخی زواید مضر همراه است که باید با تلاش اهل قلم و بر پایه های اسلامی و منطبق با بینش اسلامی فرهنگ سازی شود و بین همه اقشار جامعه گسترش یابد.
* اهمیت کتاب خوانی
نقش برجسته، والا، حساس و سازنده کتاب در پویش های تکامل آفرین فردی و اجتماعی، ناشی از اهمیت فرهنگ مکتوب در تاریخ بشری است؛ و به راستی سزاوار نیست چنین عنصر مهمی را به دست فراموشی و یا کم توجهی بسپاریم.
در اهمیت عنصر کتاب برای تکامل جامعه انسانی، همین بس که تمامی ادیان آسمانی و رجال بزرگ تاریخ بشری، از طریق کتاب جاودانه مانده اند و روابط فرهنگی جامعه بشری نیز از پوشش کتاب و مبادلات فرهنگی تقویت شده است.
وظیفه همه افراد فرهیخته و همه نهادهای فرهنگی کشور است که در اشاعه، گسترش و تقویت هرچه بیشتر مسئله کتاب و کتاب خوانی اهتمام ورزند و در یک کلام، همه دردآشنایان و دل آگاهان به منظور بسیج همگانی برای گسترش فرهنگ کتاب و کتاب خوانی به پا خیزند تا هیچ کس در هیچ جا بهانه ای برای کتاب نخواندن نداشته باشد.
* ویژگی های کتاب خوب
یکی از مهم ترین ویژگی های یک کتاب خوب که باعث ماندگاری و تأثیر گذاری آن می شود و آن را به یک اثر خاطر آفرین و ماندگار تبدیل می گرداند، در نظر گرفتن این نکته مهم است که این گونه کتاب ها دست کم پاسخی به یکی از سؤال ها و یا نیازهای مخاطبان خود بدهند. پاسخی که با توجه به اولویت ها، زیبا، متین، استوار و قانع کننده باشد.
برای این که اثری ماندگار شود، باید خوب باشد. آثار خوب، می مانند، در دل ها جای می گیرند و کهنه نمی شوند. البته معنای خوب، فقط این نیست که از لحاظ هنری خوب تنظیم شده باشد و خیلی عمیق باشد، بلکه ممکن است این طور نباشد، لیکن پاسخی به یک نیاز بشری و برای رفع آن نیاز باشد.
* کتاب حقیقی و دنیای مجازی
در کتاب غرر الحکم و درر الکلم از امام علی (ع) چنین نقل شده است: «الکتب بساتین العلماء؛ کتاب ها بوستان های دانشمندانند».
در میان همه ابزارهای فرهنگی، کتاب جایگاه ویژه ای دارد. تاریخ هیچ تمدنی خالی از کتاب و کتابت نبوده و می توان کتاب را در کنار مبارک ترین پدیده های بشری، بلکه الهی نشاند. کتاب، خاموش ترین آوازی است که در خانه های ما می پیچد و چه سرها را که به سامان می رساند و چه دل ها را که به گرمی می نشاند. کتاب راستگوترین ترازویی است که می توان فرهیختگی اقوام را با آن سنجید و سبزترین برگی است که جز به نسیم معرفت، نمی رقصد.
هر چند امروزه با رشد روزافزون کتاب های مجازی به شکل نرم افزار و یا در قالب PDF و بر روی گوشی های اندروید، می توان ساعت ها مطالعه کرد و روح و جان تشنه خود را سیراب ساخت، اما اکثر قریب به اتفاق مردم معتقدند که هیچ چیزی جای کتاب را نمی گیرد؛ همه جا در دسترس است؛ برق نمی خواهد؛ شارژ نمی خواهد و در هر حالت که باشی و هرگاه اراده کنی، از همان جا که خسته شده ای، مطلب را ادامه می دهی.
و این یعنی یک دوست خاموش و گویای بشر که در واقع بهترین دوست برای انسانی است که می خواهد به همراه یک دوست در باغ و بوستان قدم بزند... .
* آیا هر کتابی به یک بار خواندن می ارزد؟
کتاب خوانان باید در انتخاب کتاب خیلی دقت کنند. انتخاب کتاب، دقیقاً مانند انتخاب دوست است. زیرا همان طور که دوست خوب، موجب سعادت انسان می شود و دوست بد، آدمی را به گمراهی می کشاند، خواندن آثار خوب و ارزشمند، شخص را به قله های سعادت می رساند و خواندن کتاب های مسئله دار، منجر به ایجاد شبهه و فکر پلید و یا در نهایت، سقوط در ورطه هلاکت و نابودی می گردد.
« . . . به همه کتاب ها نبايد به يک چشم نگاه کرد! برخي کتاب ها، به هر رنگي در مي آيند، تا آدم را رنگ کنند و هر چيزي که رنگ الهي نداشته باشد، زود رنگ مي بازد.
بعضي کتاب ها آدم را بازي مي دهند؛ اين کتاب ها معمولا آدم را راضي نمي کنند... .
کتاب هاي گمراه کننده، مثل غذاهاي مسموم هستند؛ با اين تفاوت که غذاهاي مسموم، فقط با جسمِ آدمي سر و کار دارند، اما کتاب هاي گمراه کننده، روح را فاسد مي کند!.
آدم نبايد هيچ وقت با کتاب هاي «بد» خلوت کند؛ آنها فقط خلوت ما را غارت مي کنند!.
بعضي کتاب ها مثل «سراب» هستند؛ آن ها هم فقط اوقات فراغت آدم را «خراب» مي کنند...».
تدوین: مهدی محدثی
